26 ene 2014

Ume tapatalis tik Nawat ipal ne ipoemaj John Donne "Ajkewi nuawil ka tapuyawa"

John Donne
Nemi se yektzin shuchitajkwilul ush poemaj ipal ne tajkwiluani John Donne (1572-1631) itukay tik ne Inglestaketzalis Break of Day. Tik Nawat anka welit tinat itukay ijkiuni: "Ajkewi nuawil ka tapuyawa".

Se siwat wan se takat panutiwit munapaluat muchi ne tayua wan ajsi ne tapuyawa. Kwak tanesi, ne takat muketza pal yawi tekiti. Ne siwat kineki ma naka iwan...

Nikan nemit ume tapatalis ipal "Ajkewi nuawil ka tapuyawa". Jaime Nuñez kichiwki ne se, wan Alan King kichiwki ne seuk. Su taja tikneki, weli tikejekua tikpata nusan!

Nikan nemi ne itapatalis Jaime Nuñez:

Ini yekkaya, tapuyawa; peru tay iwan uni, kenhaya, tejkia?
Aj, sema yajika timuketzas wan tinechnaktia?
Taika timuketzasket, sema ika tayua?
Timutekatiwit sema ika kunyua?
Ne tetasujtalis, melka kunyua, nikan waltechwikak;
Anka nusan, mal nemia tawil, weli techsenputzua.

Tawil te kipia inenepil, semaya iish kipia;
Su yaja weliskia taketza wan nusan ichtakatachia,
Ini ne mas inteyek ka inaskia:
Ka naja nipaki pal senpa niknekiskia,
Wan ka nuyulu wan nuhonor niknekik nujme
Ka inté nikneki nikajkawa ká kipia ne ujume.

Taika ne mutekiw wejka metzwika?
Ay, uni ne mas inteyek kukulis ipal ne tetasujtalis, ne tayika;
Tetasujtalis weli iwan ne pobrej, ne sankatakat, ne inteyek,
peru iwan ne tekitini inté kikwi yek.
Yaja ká kipia itekiw wan tetasujta, kichiwa
kenha ken kwak se takat tatzinhejenchiwa.


Wan nikan nemi ne itapatalis Alan King:

Tejkia, tanesi: kenhaya!
Anka timutekaket ika tayuaya?
Taika timuketzat ka tapuyawa?
Yajika tiu-tinechajkawa?
Tisenwalajket ka timunekit melka kunyua;
su timunekit tel, shinaka mal techtawilua!

Ne tawil semaya tachia,
te taketza; wan su weliskia
tay yu-ina? Ka nipaki nikan,
wan te nikneki ma tiajkewikan.
Niktasujta nuhonor wan nuyulu,
wan yejemet mupal: ma' shichulu!

Mutekiw muneki metzwika?
Te yek ne tetasujtalis yajika!
Melka pobrej, susul o sanka
yek nemi, su te nechajkawa nemanha!
Takamet ne ijisiwit, kwak mawiltiat, te yek kichiwat
ken se munamiktijtuk kitemua siwat!

John Donne (1572-1631)
  • ajkewi arrancarse, ponerse en camino
  • -awil amante
  • chulua huir, desertar
  • -ejekua probar, intentar, ensayar
  • ichtakatachia espiar
  • ijisiwi apurarse, apresurarse
  • inteyek = teyek
  • kenhaya no importa
  • kukulis enfermedad
  • ma' shichulu = maka shichulu, no huyas
  • mal = melka
  • mawiltia (1) jugar, (2) andar en amoríos
  • muneki (1) necesitar, (2) quererse, amarse
  • -naktia dejar
  • -nenepil lengua
  • -pata cambiar, sustituir, traducir
  • sanka mentira, falso
  • sankatakat hombre falso
  • se munamiktijtuk kitemua siwat un casado que anda detrás de una mujer
  • senputzua reunir
  • shuchitajkwilul poema, escrito poético
  • susul sucio
  • tachia (1) ver, mirar, (2) brillar (una luz)
  • tajkwiluani escritor
  • tapatalis traducción
  • tatzinhejenchiwa fornicar
  • tawil luz
  • tayuaya ya anocheció
  • tekitini el hombre que trabaja, trabajador
  • tetasujtalis amor
  • tisenwalajket vinimos juntos, nos juntamos
  • ujume ambos, los dos
  • waltechwikak nos trajo acá
  • yekkaya verdadero, cierto
  • yu-ina = yawi ina

13 comentarios:

Alan dijo...

Yek, Jaime. Ne achtu niaw nimetzilwia: nipaki ika ini mutekiw! Ne ume: anka te ninaskia ka ini Nawat TE UIJ pal ne mumachtianimet...

Semaya nikyektij sejse "punto gramatical", wan nikpatak ne itukay ika te welit tinat "kupewalis" (-kupewa se verboj transitivoj). Tik Ingles, "Break of Day" kineki ina "Daybreak", ne tiempoj kwak tatwi ush tanesi; uni ne achtu tay kineki ina. Tejkia ka anka welit tikmatit seuk nusan su timawiltiat iwan ne taketzalis, melka uni nina ka uni ne wey tay kineki ina. Ne tay tiktalij ("kupewalis" ipal ne tunal) sujsul literal, nupal.

Nusan nikpia sejseuk pal nina ipanpa ini mutekiw...

Nikmati ka uij ma tikpatakan se poemaj tik ukse taketzalis, wan tik Nawat sujsul uij. Taja tikejekujtuk wan nemi yek.

Tik Ingles, mukaki tekenha ini poemaj ika mas kutu:

‘Tis true, ‘tis day, what though it be?
O wilt thou therefore rise from me?
Why should we rise because ‘tis light?
Did we lie down because ‘twas night?

32 silabaj, wan tik Nawat, 65! Ne Nawat weyak, etek; ne Ingles te etek, kutu, talul. Achka kiane:

Tejkia ka tanesi: kenhaya!
Yajika tiu-tinechajkawa?
Taika tiu-timuketzat ika tatwik?
Anka ika teutak timutekatiwit?

Ninaskia ka te tikpatak yek kan tina: "Taika timuketzasket, sema ika tayua?" Te ina tayua, ina "'tis light", kineki ina, ika TEA tayua, ika tamik ne tayua.

Tik ne ukse estrofaj, kan tina "suyaja weliskia taketza wan nusan ichtakatachia", naja ninatuskia "...wan nusan TACHIA". "Spy" tesu kineki ina semaya ichtaka, nusan weli kineki ina sema "tachia" (ken tik ne awilti: "I spy with my little eye...").

Tik ne tipan estrofaj, ninaskia ka te naka yek "se takat tatzinhejenchiwa", ika ne poetaj te kineki ina uni. Yaja ina:

He which hath business, and makes love, doth do
Such wrong, as when a married man doth woo.

Nikan yaja ina ka te nemi yek ma "mawiltia" (woo) se takat munamiktijtuk ika kipiaya seuk (ukse siwat), wan uni ken ne takat ne kipia sejseuk pal kichiwa (ne itekiw), ika kiajkawa ne iawil pal yawi tekiti. Nupal, te mukaki kenha su tina "tatzinhejenchiwa", yaja te kineki ina uni. Anka ijkiuni chiupi mas yek:

Ne kipiat intekiw wan mawiltiat, se teyek kichiwat
Ken se takat ne pashalua iwan ukse siwat.

:)

Jaime Núñez dijo...

Naja niknekik ka mukaki kenha ne tipan silabaj ipal ne sejse lineaj.

Wan yajika nikpata ne tipan tekenha ika te niajsi se patalis kenha ne original. Yajika te naka yek. Peru sujsul nugustoj mupal.

Anka weli 'tachia' nusan ika ne siwat ina ka ne tawil kipia iish.

Melka uni, kwak ne siwat ina 'makes love' uni kineki ina 'mawiltia' (cometer adulterio) ush tetasujta (amar)

Ne poemaj tesu kutu ika niknekik nikpata sujsul kenha sejse palabraj ka kwak tami tesu sujsul kenha ika weyak. Peru niknekik nikchiwa ka nemi se rhyme. Kiané.

Alan dijo...

Nikmati tay tina. Yajika te nikpatak sujsul ne mutapatalis! Melka uni, nemik pal nikpata ne lijlineaj 5-6 ika tay tinak te nemituya yek (tikpiatuya "te-nikmati-tay... ITECH), wan tesu kinekituya ina tatka. Yajika niktalij tekenha.

Naja nina ka tik ne tipan estrofaj 'make love' wan 'woo' sijsinonimoj wan kinekituyat inat (tik Ingles pal ikman) "cortejar". Tik Nawat anka welit tinat "kitemua se siwat". Yajika kineki ina: "Se ká kichiwa itekiw (he which hath business) wan kitemua se siwat, kenha ken se ká munamiktijtuk wan kitemua se siwat" (wan ne ujume te yejyek). Taika te yejyek? Ika ne takat te weli kichiwa ume "itekiw" wan su kiejekua, te yawi kichiwa yek ne ujume. Yajika, naja nina ka kwak ina "teyek" (wrong) tesu kineki ina se "teyek" MORAL, kineki ina ka te weli kichiwa muchi ken muneki ika muneki kichiwa miak: Donne kichiwa comparar "itekiw + kitemua se siwat" iwan "kipia se siwat (munamiktijtuk) + kitemua (uk)se siwat". Uij ika sujsul wey itekiw. Kiane tel, ne siwat ina: Su tinemi nuwan, taika tiaw? Ika tikpia mutekiw. Te yek! Ika su tiaw tikchiwa yek mutekiw te tiaw tinaka nuwan, wan naja nimuneki ma shinaka nuwan, melka tatwik! Taja tinechajkawa, kenha ken se takat munamiktijtuk ká nechaajkawa kwak tatwi ika ukse siwat kichia!! Yaja kikinika ika "kipia ukse siwat" (= itekiw), tesu ika "tatzinhejenchiwa"...

Jaime Núñez dijo...

Nemi yek ka tikyektiak sejse. Wan niktalij 'tatzinhejechiwa' ika ne kenha. Peru su taja tikneki tikchiwa mas nutapatalis, yek nemi. Sujsul nugustoj ne version kutu mupal. Nimumachtias su tikchiwa.

Alan dijo...

Hmmm. Semaya niknekituya nimetzmaka se machiut. Melka uni, anka nikejekuskia su nechajsi ne tiempoj wan su nikita ka niweli. Teuk nikmati su yawi kisa yek... :)

Jaime Núñez dijo...

Ejé, nikmati. Peru taja tikmati mas ipanpa ne tajtapatalis. Nupal chiupi uij nusan. Nikchijki ne mas yek ka niwelik. Ne sema uijkayu ka te kipiaya ne kenha tipan silabaj, peru ashanchin kenhaya.

Alan dijo...

Tejkia, tanesi: kenhaya!
Anka timutekaket ika tayuaya?
Taika timuketzat ka tapuyawa?
Yajika tiu-tinechajkawa?
Tisenwalajket ka timunekit melka kunyua;
su timunekit tel, shinaka mal techtawilua!

Ne tawil semaya tachia,
te taketza; wan su weliskia
tay yu-ina? Ka nipaki nikan,
wan te nikneki ma tiajkewikan.
Niktasujta nuhonor wan nuyulu,
wan yejemet mupal: ma' shichulu!

Mutekiw muneki metzwika?
Te yek ne tetasujtalis yajika!
Melka pobrej, susul o sanka
yek nemi, su te nechajkawa nemanha!
Takamet ne ijisiwit, kwak mawiltiat, te yek kichiwat
ken se munamiktijtuk kitemua siwat!

Jaime Núñez dijo...

Nugustoj. Kikaki yektzin wan sujsul talul wan te uij. Ejé, te uij. Peru tay yu-ina? Wan ijisiwit?

Alan dijo...

yu-ina = yawi ina
ijisiwi apurarse, darse prisa

Jaime Núñez dijo...

Alan, tiu-tiktalia mupal? Nemi yek nuwan su tiktalia mupal. Peru tay tina ipanpa?

Alan dijo...

Tes' nikmati, Jaime. Anka niweli su tikita yek. Tiawit tikitat...

Alan dijo...

Niktalijtuk ne ujume!

Jaime Núñez dijo...

Yejyek! Nikmati mas ashan. Tashtawi.